Monday, July 2, 2012

Reparatie is een recept


‘Reparatie is een recept voor duurzaamheid’

Tijdens Utrecht Manifest komen Harry van Someren en Gijs de Boer van het Repaircafé Utrecht in contact met Joanna van der Zanden en Arne Hendriks. Deze initiatiefnemers van het Schuurtjesproject hebben een design- en kunstachtergrond. Harry en Gijs zijn ‘knutselaars’ en zetten in Utrecht samen met Joke het Repaircafé op. De kunstenaars en de knutselaars hebben talloze raakvlakken. In een gesprek waarin duurzaamheid en de schoonheid van repareren centraal staan wordt dat nog eens onderstreept.

door Elles Rozing

Gijs trapt af: ‘Duurzaamheid is mijn belangrijkste drijfveer. Als mensen minder weggooien, hoeft er minder geproduceerd te worden. Hoeft er minder gebruik gemaakt te worden van energie en olie. Dat is positief – zeker vanuit het idee dat grondstoffen en olie op raken. Mensen komen naar het Repaircafé omdat ze hun spullen willen laten repareren door een deskundig reparateur. Dat is een goed concept en duurzaam bovendien. In Nederland zijn er inmiddels 40 Repaircafés. Voor het eind van het jaar moeten dat er 100 zijn. Een mooie score als je bedenkt dat we pas in 2010 zijn begonnen.’

Waar raakt het Repaircafé het Schuurtjesconcept?
Joanna: ‘Er zijn talloze raakvlakken. Ik vind het belangrijk om te beseffen dat mensen nog niet zo lang geleden hun spullen zelf repareerden. Maar in korte tijd gingen de skills om te repareren verloren. Vaak is ook de manier waarop iets gemaakt wordt ons ontnomen. In onze schuurtjes heb je gereedschappen van vroeger waarmee je spullen kunt repareren. En in de Repaircafés zitten kundige reparateurs die zich over kapotte spullen buigen. Precies zoals dat vroeger in een schuurtje gebeurde.’ Arne vult aan: ‘Een schuurtje was de machinekamer van het huis. Maar met de jaren werd de werkbank steeds kleiner en het gereedschap maakte plaats voor tuinmeubilair en fietsen. Veel mensen denken dat de schuur bedoeld is als opslagplaats van spullen. Maar zo is het nooit bedacht.’

Toenemende welvaart zorgt ervoor dat mensen makkelijker spullen aanschaffen. Repareren raakt op de achtergrond.
Harry: ‘Nieuwe elektrische artikelen waar mensen geen weg meer mee weten, worden gewoon afgevoerd. Men weet niet meer hoe ingewikkelde zaken gerepareerd moeten worden. Wat de repairders in het Repaircafé proberen is om die specifieke reparatiekennis door te geven. Dat is ook waar mensen om vragen. Wij gaan ook proberen om de Repairders met elkaar te laten werken, zodat ze ook de kennis met elkaar gaan delen. Dat helpt ons om nog meer mensen te kunnen helpen.’
‘Als je iets repareert wordt een product ook meer waard’, vindt Joanna. ‘Wij designers zijn vooral bezig om te kijken hoe je een product zo kunt repareren dat er een nieuwe reparatietechniek ontstaat. Dat ontwerpers dat al in hun ontwerp meenemen. Dat is recyclen. Helaas is dat ook nog steeds: steeds stimuleren van makkelijk spullen weg doen.’

Wij designers geloven erg in een band met dingen, zegt Arne: ‘Als je een band voelt met iets dan is dat veel meer waard dan de geldelijke waarde. Neem bijvoorbeeld een schep die van je opa was. Daar ben je zuinig op. De emotionele waarde is groot. Gaat de schep kapot, dan vind je dat erg. Reparatie is een van de belangrijke manieren om een leven lang met objecten door te brengen. En recycling gaat dat eigenlijk tegen. Want bij recycling is de waarde van het object zelf niet van belang. Daar denken wij heel erg over na: over de schoonheid van het repareren. Wij willen mensen verleiden om te repareren omdat het mooi is. En precies dat delen we met de mensen van het Repaircafé.’

Aan de ene kant is het zinnig om verbindingen aan te gaan. Aan de andere kant kan het ook goed zijn om te laten, vindt Gijs: ‘Door je te verbinden met de omgeving kan je er beter zorg voor dragen.
Een onderdeel van zorg voor je omgeving is ordenen. Ordenen betekent dat er zaken naar de afvalputje verwezen worden. Van overbodige verpakking tot vies dweilwater. Ieder organisme neemt materie tot zich, en scheidt ook weer dingen uit. We ademen zuurstof in, en ademen kooldioxide weer uit. We nemen voedsel tot ons, en spoelen wat we niet meer nodig hebben door de wc.We moeten op een goede manier met afval omgaan, en afval moet een onderdeel van een kringloop zijn. Dit hoort bij de zorg die we voor onze omgeving moeten hebben.’

Joanna: ‘Dat is ook wat je overdraagt aan de volgende generaties. Dan kan je er wat mee. Iets dat goed was in het verleden, dat repareer je. Wist je dat daar vroeger iemand voor langskwam? Maar als een apparaat nu kapot is, dan is het goedkoper om het voor een nieuwe in te ruilen. Zelfs als het binnen de garantie valt. Maar het gaat niet alleen om het geld. Er worden blijkbaar spullen geproduceerd waar ook de fabrikanten niet om geven. En als je daar tegen in gaat moet je ontzettend zoeken naar mensen die het kunnen repareren. Het Repaircafé is niet voor niets een succes.’

Dan is er nóg een gemeenschappelijk punt: de voortdurende introducties van nieuwe producten. Het staat ver af van duurzaamheid. Harry: ‘Wat ik moeilijk vind is dat kunstenaars in het algemeen bezig zijn met allerlei design te ontwerpen waardoor mensen hun eenvoudige dingen weggooien. Bijvoorbeeld een design kurkentrekker. Die is 5x zo duur en bevordert ook nog eens het weggooien van je oude kurkentrekker.’ Zo zijn er allerlei verbanden op allerlei niveaus die niet aan duurzaamheid bij dragen.’ Arne beaamt dat: ‘Dit geldt voor het lokale en midden niveau en ook voor internationale zaken. In Europa outsourcen wij onze recycle-problemen: afgeschreven witgoed, defecte computers. Wij sturen de rommel naar Afrika en dan is het bij ons uit het oog. Maar de mensen daar zitten tot in het oneindige computertjes uit elkaar te tikken. Dat weten we ook. Wij denken dat er iets gerecycled wordt, maar de manier waarop dat gebeurt draagt niets bij aan duurzaamheid.’

Tot slot wordt vooruitgeblikt naar de toekomst. Harry: ‘Als je aan reparatie denkt, denk je aan ouderwets solderen en lampjes maken. Maar er zijn steeds meer nieuwe technieken, zoals 3d printers. Die zijn nu nog niet in een schuurtje te vinden, maar in de toekomst misschien wel. Dan kun je nog eenvoudiger onderdelen vervangen. Je download het 3d ontwerp van je kapotte onderdeel, print het uit en vervangt het. Dat noem ik innovatie in reparatietechnieken. En ik zie het straks samen gaan. Je zit bijvoorbeeld met een kapot koperen tandwiel van een klok. Reparatie is duur. Maar als je een nieuw tandwiel print volgens de nieuwe technieken dient het de reparatie. De vraag is wel of fabrikanten daar in meegaan. Arne stelt dat fabrikanten buitenspel worden gezet. ‘In feite gaat het over vrijheid. Om niet meer afhankelijk te zijn van een fabrikant die milieuonvriendelijk produceert. We gaan misschien wel weer terug naar repareren en met een moderne machine.’

Mede in dat licht is het prachtig dat de Repaircafés zo snel groeien. Arne: ‘Je hebt het dan al snel over een netwerk. Van honderden mensen die over dit soort onderwerpen praten en dat is wel echt fantastisch.’ Joke besluit: ‘Ons Repaircafé komt uit de hoek van de knutselaars. Maar er zijn ook veel Repaircafés opgezet vanuit de culturele hoek. Dat versterkt en geeft waarde. Op die manier vind je elkaar.’

Elles Rozing is zelfstandig tekstschrijver en bedrijfsjournalist. 

Voor werklandschap KRUIST ICI verzorgde Elles Rozing de eindredactie van de ABC krant. In de digitale eind editie zal een uitgebreide versie van dit artikel verschijnen. Zie voor meer informatie over de opkomst van reparatie de site van repair café en het repair manifesto van Platform 21, in gang gezet door toenmalig artistiek directeur Joanna van der Zanden.

No comments:

Post a Comment